Trabzon'un Tarihi Eğitim Yapıları

*Trabzon Erkek Öğretmen Okulu taşındığı Rumlardan kalma bina.

1900'lü yılların ilk yarısında dibine vuran deniz, sonra sahil doldurulup

yol geçince uzakta kaldı

ALİ YAŞAR KARADENİZ

*

Trabzon Erkek Öğretmen Okulu

Ortaokuldan sonra öğretmen lisesini kazananlar mezun olunca öğretmen oluyordu.

Binanın Tarihçesi,

Kemerkaya Rum Koleji Dönemi:Kanunî Anadolu Lisesi binasında eğitim öğretim faaliyetleri sanıldığının aksine 1900’lü yıllarda değil çok daha önceleri, 17. yüzyılda başladı. Okul ilk olarak 1682 (veya 1630) yılında, Budapeşte’deki Atina Akademisi’nden müdür olarak gelen Kiminiti tarafından kuruldu. Önceleri ruhani liderler yetiştiren okul, ilerleyen yıllarda öğretmenlerin eğitimi üzerine yoğunlaştı ve tüm Balkan bölgesindeki Yunan okullarının öğretmen ihtiyacını karşılamaya başladı; din adamı, tarihçi, bilim adamı, yazar ve tüccarlar yetiştirdi.

Çeşitli nedenlerden dolayı binada eğitime zaman zaman ara verildi. İlerleyen yıllarda kullanılamaz duruma gelen bina 1898’de yıktırıldı.

Birkaç zengin Rum tüccar ve halktan toplanan 15.000 altın lira ile devrin önemli mimarı Mimar Kakudilis tarafından yeniden yapıldı. “Frontistrion” (kolej) adıyla 15 Eylül 1902’de açılışı yapılan bina, Kurtuluş Savaşı yıllarına kadar varlığını Kemerkaya Rum Koleji olarak sürdürdü. Asırlar boyunca Yunan kültürünün yayılma amacına hizmet etmiş olan bu okul, Sümela Manastırı ile eşdeğer kabul edilmişti.

Yunanlıların, işgal ettikleri yerlerdeki Türk okullarını kapatmaları üzerine mukabil Samsun ve Trabzon’daki Rum okulları da kapatıldı. Kurtuluş Savaşı yıllarında bina, askerî amaçlı kullanıldı. Cumhuriyetin kurulması ile 1923-1924 öğretim yılında, Zağnos’taki eski Rüştiye binasında öğretimine devam eden “Trabzon Dâr-ul-Muallimîn” (Öğretmen Okulu) burayı sahiplendi ve kısa sürede binaya taşındı.

Öğretmen Okulu’nun buraya taşınmasında Trabzon’lu eğitimci Mustafa Reşîd TARAKÇIOĞLU (1892- 1969)’nun büyük gayretleri olmuş ve kendisi Mareşal Fevzi Çakmak tarafından da tebrik edilmiştir.

Öğretmen Okulu Dönemi:Dâr-ul-Muallimîn bu yeni binasında, 3 Kasım 1923 tarihinde Kazım Karabekir Paşa ve 16 Eylül 1924 tarihinde de Gazi Mustafa Kemal tarafından ziyaret edilir. Atatürk okulun hatıra defterine şunları yazar: “Yeni nesil, en büyük cumhuriyetçilik dersini bugünkü öğretmenler topluluğundan ve onların yetiştireceği öğretmenlerden alacaktır.” 1924-25 öğretim yılında “Dâr-ul-Muallimîn” beş yıla çıkarılır ve adı “Muallim Mektebi” olarak değiştirilir.

- Eski Rum Koleji , yeni Muallim Mektebi,1931-

1933-1934 öğretim yılında, Trabzon Lisesi binası çökme tehlikesi gösterir. Bu bakımdan, önce lisenin orta kısmı, sonra da tamamı bu binaya taşınır. Böylece iki okul, aynı binada eğitim vermeye başlar. Ortaya çıkan sıkışıklıktan, Muallim Mektebi, İstanbul Haydarpaşa Lisesi Öğretmen Bölümü ile birleştirilir ve İstanbul’a taşınır. Böylece, Trabzon Muallim Mektebi 17 yıl sonra kapanmış olur. Artık binamızda sadece, Trabzon Lisesi vardır.

Binada 1935-1940 yılları arasında hizmet veren Trabzon Lisesi, 1940-1941 öğretim yılında, yeniden yapılan ve hâlen hizmet veren binasına taşındı. Aynı yıl Kemerkaya Mahallesindeki binamızda, “Kemerkaya Orta Mektebi” açıldı ve bu mektep, 1949 yılına kadar tam 9 öğretim yılı hizmet verdi.

5 Kasım 1949 tarihinde yeniden açılan okulumuzun adı artık “Trabzon Erkek Öğretmen Okulu”dur. Adı farklı olsa da bu dönemde kız öğrenciler de okula kabul edilmiş ve okul Haziran 1950’de, on bir mezun vermiştir. Parasız yatılı ve gündüzlü olarak hizmet veren okul, kısa zamanda Trabzon’un en güzide eğitim kurumlarından biri olmuştur. Okulun 1969-1970 eğitim-öğretim yılına kadar üç yıl olan eğitim süresi, bu tarihten itibaren dört yıla çıkarılmıştır. 1975-1976 eğitim-öğretim yılına kadar Türk Milli Eğitimine nitelikli öğretmenler yetiştiren okul, bu tarihten itibaren “Öğretmen Lisesi”ne dönüştürülmüştür. 1978 yılına kadar Trabzon Öğretmen Lisesi olarak hizmet veren binamız, bu tarihten itibaren bir daha açılmamak üzere kapatılmıştır. Böylece 1890 yılında başlayan bu eğitim öğretim faaliyeti, 88 yıl sonra, 1978 yılında sona ermiş oldu.

*

Mustafa Reşit TARAKÇIOĞLU (1892-1969), Türk siyasetçi. İstanbul Yüksek Öğretmen Okulu mezunudur. Çeşitli okullarda öğretmenlik, müdürlük, il milli eğitim müdürlüğü, milli eğitim bakanlığı müşavirliği, Trabzon Milletvekilliği(1946-1960), TBMM Millî Eğitim Komisyonu Başkanlığı (1950-1958) yapmıştır.

Trabzon Milletvekili Mustafa Reşit TARAKÇIOĞLU ve 28 arkadaşının verdiği teklifin, Türkiye Büyük Millet Meclisinde 20 Mayıs 1955 tarih ve 6594 sayılı kanunla kabul edilmesi ile Karadeniz Teknik Üniversitesi, Türkiye Cumhuriyeti’nin en eski dördüncü, İstanbul ve Ankara illeri dışında kurulan ilk üniversitedir.

*

ARAŞTIRMA, DERLEME: ALİ YAŞAR KARADENİZ

KAYNAK:İNTERNET