SALVADOR ALLENDE

Niyazi UYAR*

S. ALLENDE

(Haziran 1908 – 11 Eylül 1973)

-Seçimle yönetime gelen ilk sosyalist lider,

-Kamyoncular grevi,

-Venceremos marşı…

Gençlik yıllarımda bu üç kavram ile duyup öğrendim Şili adını. O yıllarda sol gruplar arasındaki temel tartışmalardan biri, “seçimlerle halk iktidarı kurulabilir derken, diğer grup devrim seçimle değil, savaşla olur, ” gibi galibi olmayan ne yaman tartışmalar yapardı. Devrimin seçimle olabileceğini savunanlar Şili – Allende örneğini verirken, diğer sol gruplar Lenin’in Devlet ve İhtilal adlı kitabının sayfa 51, 52,53 müdür nedir çok emin değilim, ona atıf yapardı. Ne derdi Lenin mealen?

"Burjuva devlet aygıtı, zora dayanmadan yıkılamaz!"

Latin Amerika’da demokratik seçimlerle iktidara gelen Marksist lider Salvador Allende’nin amacı, işçilerin, yoksulların dar gelirlilerin hakkını hukukunu koruyacak, bir iktidar kurmak. Ancak ne var ki Seçimle geldiği iktidarı üç yıl koruyabildi, çünkü nicel koşullar hazır değildi.

Nicel koşullara biraz sonra değineceğim.

Allende, zengin bir ailenin çocuğu olarak dünyaya gelir. Çok iyi bir eğitim görür, tıp fakültesinde okuyarak tıp doktoru olur. Allende zenginlikler içinde rahat, huzurlu bir hayat sürebilecekken, ezilen, sömürülen insanların yanında yer alır, onların haklarını savunur; aynen bizim Nazım Hikmet gibi.

Allende 1939 yılında kurulan hükümette sağlık bakanlığı görevinde bulunur. Görevi sırasında halkçı uygulamalara imza atar. İşte bu başarı onun çok geniş halk kitleleri arasında itibarını artırır. Bu itibar onun devrimci, eylemci kişiliği ile bir araya gelerek, yarının yol haritasını çizen misyonu olur. 4 Eylül 1970'te Sosyalistler, Komünistler, Liberaller ve Hristiyan Demokratlardan ayrılmış olanların birleşmesiyle oluşturduğu Unidad Popular’ın (Halk Birliği) adayı olur, seçimleri yüzde 36 salt çoğunlukla kazanarak devlet başkanı olur. Ancak…

Gençlik döneminde öğrendiğimiz bir kuram vardır: Nicel koşullar, nitel koşulları belirler, nicel koşullar hazır olmayınca devrim olmaz! Olsa bile kalıcı olmaz,” Yani rejim kendini savunacak muhafızlara ihtiyaç duyar. Bakın konuya dair Aziz Atatürk ne demiş?

"Cumhuriyet, fikren, ilmen ve bedenen kuvvetli ve yüksek seviyeli muhafızlar ister!” 

Şili’de allende'nin iktidarını savunacak, iktidarına sahip çıkacak geniş bir halk kitlesi olması lazımdır. Salvador Allende yüzde 36’lık salt çoğunlukla kurduğu iktidarın, onun getirmek isteği yönetim için yeterli olması mümkün olmayacaktır. Çünkü Allende’nin amacı, sosyalist bir rejim kurmak, özel mülkiyet varlıklarına el koyarak yoksullara dağıtmak, çocuklara süt vermek, en düşük gelirlileri gelir sahibi yapmak, memur maaşlarına üst sınır getirmek ve yabancı işletmeleri devletleştirmek…

Ve Küba ile diplomatik ilişkiler kurmak…

İşte devrim niteliğindeki bu kararları hayata geçirmek için sağlam bir halk desteğinin olması lazım gelmez mi? Dünyada tam olmasa da münferit örnekler verilebilir belki. Ben o konuya girmeyeceğim. Bir kere Şili bir Latin Amerika ülkesi, Amerika arka bahçesinde halkının büyük bir çoğunluğunun desteğini alamayan sosyalist bir iktidara geçit verir mi? Öte yandan tam olarak iktidarını sağlamlaştıramayan Allende hükümetinin halkçı uygulamalarından rahatsız olan burjuvaziyi, işbirlikçileri unutmamak lazım.

Diğer yandan ordu içinde Allende düşüncesinin yeteri kadar taraftar bulamaması, ülkede giderek artan terör eylemleri. 1973 haziranında Şili Parlamentosunun çoğunluğu Allende rejimini yasa dışı ilan etmesiyle birlikte CİA destekli Faşist Lider General Pinocet’in askeri darbesi için ortam hazırlanmıştır. Dünya tarihinde bilinen odur ki, bütün darbelerin arkasında CİA’nın parmağı vardır...

Şili’deki kanlı darbe sırasında Allende teslim olmaz, direnir, karşı koyar; fakat karşısında koca bir ordu vardır, baş etmesinin imkanı var mıdır? Çok iyi bilir ki, teslim olsa, işkence yapacaklar, gururu ile oynayacaklar ve her türlü hakareti yapacaklar. Bu nedenle Küba Lideri Fidel Castro’nun hediye ettiği otomatik silahla yaşamına son verir. 11 Eylül 1973

Faşist Pinocet’in yoluna yoldaş olanların başında Şili parlamentosunun Allende hükümetini yasa dışı ilan etmesi ve ünlü kamyoncular grevi. İşte bu vaziyet faşist darbenin "geliyorum," diyen ayak sesleridir.

Ekim 1972 de kamyoncuların kontak kapatması, hayatı çok ciddi etkilemiştir. Çünkü taşımacılığın büyük bir kısmı karayolu ile yapılmaktadır. Kamyoncu grevine sonradan patronlar üretimi durdurarak, sonra doktorlar, mühendisler, avukatlar da destek vererek 11 Eylül’ün yani cehenneme giden yolun taşlarını döşer. Şili'nin küçük burjuva aydınlarının, mühendislerinin, doktorlarının, avukatlarının... vizyonsuzluğu karşı devrimin hedefine varmasında pay sahibidirler. Küçük burjuvanın tarihsel süreçteki kaypaklığı Şili'de 30.000 yurtseverin katlinin suç ortağıdırlar. Ya bizim “yetmez ama evetçiler, onlar da d em o g ı r a s i n i n ilerisi gelsin diye faka basmadılar mı, onların bu ileri görüşlüğü(!) bizi elli yıl geriye götürmedi mi?

Yazımı, Şili’de katledilen yurtsever insanlara adayarak, gençlik günlerimde coşku ile söylediğim “Vanceremos”un sözlerini ekleyerek noktalayayım. Bir de Grup Yorum'dan VECEREMOS marşının linkini..

UNİDAD POPULAR: 4 Eylül 1970'te Sosyalistler, Komünistler, Liberaller ve Hristiyan Demokratlar'dan ayrılmış olanların birleşmesiyle kurduğu BİRLİK, YANİ HALK BİRLİĞİ!

VENCEREMOS (*) 

Fırtına yırtıyor sessizliği

Ufuktan bir güneş doğuyor

Gecekondulardan geliyor halk

Tüm Şili şarkılar söylüyor

Venceremos Venceremos kıralım zincirlerimizi

Venceremos Venceremos!

Zulme ve yoksulluğa paydos

Şili'de halk bugün savaşıyor

Cesaret ve aklın gücüyle

Kahrolsun halkın katili cunta

Yaşasın United Popula!

Venceremos Venceremos kıralım zincirlerimizi

Venceremos Venceremos

!Zulme ve yoksulluğa paydos

Geçmişe ağlamak fayda vermez

Gelecek mutlak sosyalizm

Yarını bugünden kuracağız

O senin tarihin olacak

Venceremos Venceremos kıralım zincirlerimizi

Venceremos Venceremos!Zulme ve yoksulluğa paydos

                                                                                             Ağustos 2024 / SAlihli

(*) Kazanacağız