PADİŞAH ve ŞAH

MEHMET ÇOBAN

*

Yavuz Sultan Selim: (1470-1520) Osmanlı İmparatorluğunun 9. Padişahı ve 88. İslam halifesidir. Babası II. Bayezıd, annesi Dulkadirli ailesinden Ayşe Hatundur.

Şah İsmail: (1487- 1524) Safevi Devleti’nin kurucusu ve ilk şahı. Babası Şeyh Haydar, annesi Uzun Hasan’ın kızı Alemşah Halime Begüm’dür.

Yavuz Sultan Selim’in Ordusu ile Şah İsmail’in ordusu 1514 yılında Çaldıran Ovasında karşı karşıya gelir. ( Osmanlılar ile Safeviler) Savaşı Yavuz Sultan Selim kazanır. Şah İsmail’in yenilmesi bir ölçüde onun için sonun başlangıcı olur.

Her ikisi de yaşadıkları dönemdeki ilişkileri, savaşları ve mensup oldukları mezheplerden dolayı bölgeyi ve dünyayı çok etkilemişlerdir. Hala da etkilemeye devam etmektedirler. İkisinin de sevenleri ve nefret edenleri çoktur. Ben bu tartışmalara girmeyeceğim.

Ben şairlikleri üzerinde duracağım.

Yavuz Sultan Selim, Selimi mahlasıyla şiirler yazmıştır. Bir Örnek:

Merdüm-i dideme bilmem ne füsun etti felek

Giryemi kıldı hun, ekşimi füzun etti felek

Şirler pençe-i kahrımdan olurken lerzan

Beni bir gözleri ahuya zebun etti felek

Günümüz Türkçesi:

Gözlerime nasıl bir büyü yaptıysa

Gözümü kan içinde bıraktı, aşkımı arttırdı

Aslan pençesi gücüm karşısında titrerken

Beni bir ela gözlüye esir etti felek

Allah için ses ahengi ve şiir estetiği bakımından güzel bir şiir. Ancak anlayabilmek için, Arapça, Farsça sözlükler gerekiyor.

Bir de Şah İsmail’e bakalım. O da Hatayi mahlasıyla şiirler yazmıştır. İşte bir örnek:

Ezel bahar olmayınca

Kırmızı gül açmaz imiş

Kırmızı gül açmayınca

Sefil bülbül ötmez imiş.

Bülbüller gelir ötmeye

Güle sarılıp yatmaya

Bağıban gülü satmaya

Gül kadrini bilmez imiş.

Bahçevan sata bu gülü

Haramdır parası pulu

Ağlatma sefil bülbülü

Göz yaşını silmez imiş

Yılda bir gün ziyan olur

Dost yoluna talan olur

Bazı insan hayvan olur

Hayvan adem olmaz imiş

Şah Hatayi’m ölmeyince

Tenim turap olmayınca

Dost dostan ayrılmayınca

Dost kadrini bilmez imiş.

Sanki benim dedemin, ninemin, babamın, annemin konuştuğu dille yazılmış.

Hangisi size daha yakın? Karar sizin!