KENDİNİ YİYEN

Turan, taburcu olduktan on gün sonra sanatoryumda kalan arkadaşlarını görmeye geldi. Öyle bilindiği gibi değil, çok uzun bir on gündü aradan geçen. Bekârdı. Eniştesinin iki odalı gecekondusunun bir köşesinde kalıyordu. Eniştesi yoksul bir mahalle berberiydi. Çocuklarını doyuramıyordu doğru dürüst.

Turan, on gündür erkenden kalkıyor, kimseye görünmeden evden çıkıyor, iş bulmak için İzmir'in altını üstüne getiriyordu. Üçte bir hafta gündeliklerinden biriktirdiği parasından yarım ekmek yüz gram zeytin alarak gün geçiriyordu. Yarının korkusuyla daha fazlasını harcayamıyor, akşamları bir şey yemeden eve geç dönüyor, ardından açlığını gizliyordu ablasından, eniştesinden.

Dokuma işçisiydi. On iki yaşından beri on beş yıl dokumacı olarak çalışmıştı. Bu on günün başlangıcında sigorta doktorları işbaşı vermediler. Sendika ilişiğini kesti. Geçmiş yaşayışının bütün kapıları kapandı yüzüne. Kendisi sanatoryumdan iyileşmiş, hastalığını yenmiş olarak çıkmıştı ama, sanatı? Hastalığı öldürmüş, almıştı sanatını elinden.

On gün İzmir sokaklarını sabahtan akşama dolaştı. O taş yapılı, kapısı bekçili, dört yanı duvar işyerlerinin hangisinin kapısından içeriye girebildiyse girdi. Her girdiği kapıdan, orasından burasından dinamitlenen kayalar gibi, umudunun bir parçası daha gövdesinden kopmuş ayrılmış olarak, eksilmiş, yenilmiş çıktı. Başı önünde gene sokaklara düştü. Toparlayabildiği bütün geri kalan gücüyle gene kapıları zorladı. İşverenlerin karşısında o acılı yüzüyle boyun büktü.

Sigortasız olsun, kaçak olsun, daha düşük gündelikle olsun razıydı. Bir dönebilse gene tezgâhının başına. Olmuyordu, patronlar iş vermeye yanaşsa bile sendikalar dikiliyordu karşısına! Dokuma fabrikalarından umut kesince garsonluk, odacılık, bekçilik, otobüs biletçiliği aradı. Bir iş Allahım, bir iş! Alnında ter taneleri, bir karabasan görür gibi dolaşıyordu İzmir sokaklarında. Tek açlığını susturabileceği bir iş! Allah da kullar da duymuyorlardı Turan'ın içini yakıp kavuran sesi.

Sabahları işe giden, öğle paydoslarında çalıştıkları fabrikaların duvar diplerinde kümelenen, akşamları işten dönerken fakir semtlere doğru karıncalar gibi akarak sokakları dolduran binlerce yorgun, soluk yüzlü işçi aralarında yer vermiyorlardı artık ona. Tanımıyorlardı onu. İçlerinden biri değildi artık o! Sendikalarından, sigortalarından adını silmişlerdi onun. Peki ama, bu kadar yıldır kendisi değilse kimdi onlarla birlikte pamuk tozlarını yutarak; fabrikaların kurumlu, rutubetli havasını soluyarak ciğerlerini çürüten? Kime el uzatacağını, kime sesleneceğini bilemiyordu artık. Tuttuğu dal kırılıyor, bastığı toprak kayıyordu ayaklarının altında.

Sanatoryumda kaldığı günlerin alışkanlığı ile ne yapıp yapıp tartılıyordu her gün. Yarım ekmeğini, bir avuç zeytinini yedikten, kana kana suyunu içtikten sonra tartılıyordu. Tartıların ibresi her gün ağırlığından biraz daha kurtularak havalanıyordu korkulu bakışları önünde. Sanatoryumda o kilo aldığı günlerin sevinçleri, umutları bırakıp kaçıyorlardı Turan'ı. Tartının üstünden her inişinde korkunun, yılgınlığın kara kuşlarıydı başının üstünde dönen.

Onuncu gün ölümün tırpanı gibi gördü tartının ibresini. Her gün biraz, her gün biraz koparıp alıyordu o tırpan gövdesinden. On günde altı kilo zayıflamıştı. Yaşamak için zeytin ekmeğin yanına her gün kendinden bir parça katıyordu. Kendini yiyordu açıkçası.

O gün, yalnızlığından, çaresizliğinde kaçar gibi sanatoryumda kalan arkadaşlarının yanına attı kendini. Sabah kürünün sona ermesine yakın geldi. Dokumacı Ziya'nın ayak ucuna yığılır gibi oturdu.

Eski arkadaşları hemen oğullandılar yöresinde. Hoş geldin dediler. Hatırını sordular. Durumunu anlayıp öğrendiler.

Esmer, iri yapılıydı. Kısa karşılıklar veriyordu sorulanlara. Eski arkadaşlarını ağır ağır dolaşan bakışları yılgın, sesi yılgındı. Bir yangından, bir deniz kazasında boğulmaktan yeni kurtarılmış gibi bitkindi eski arkadaşlarının ortasında. On gün içinde bu kadar zayıflamasına şaşıran arkadaşları da bir kaza başında toplanmış gibi bakıyordu ona. Güray:

- Nasıl işbaşı vermezler sana? dedi. Çıkarken aslan gibiydin… O, mırıldandı:

- Vermediler işte… Bir öfke, bir başkaldırma havası sarıyordu konuşmalarını. Dökümcü Ali:

- Sigortanın kârını düşünüyorlar, dedi. Alacakları prim eksilir diye ödleri kopuyor… Hamit soludu:

- Bankaya, ticarete çevirdiler sigortayı. Para bizim paramız, geberen biz, yiyen, yaşayan onlar…

Arkadaşları, o yıllarda, işçi sigortalarına nereden belâ olmuşsa olmuş üç beş doktora sövüp saydılar. Turan susuyordu gene. Kızmak bile gelmiyordu içinden. Çevresinde konuşulanları dinlemiyormuş gibi, bazen çevresindeki eşyaların beyazlığına, temizliğine, bazen sanatoryumun bahçesinin yeşilliğine takılıyordu gözleri. Sahiden bu cennette yaşamış mıydı on gün öncesine kadar? Bütün ömründe rahat bir yatak görmüşse burada görmüştü. Karnı doymuşsa burada doymuştu. Bütün ömründe hep hepsi burada kaldığı o dokuz ay.

Arkadaşları sendikacılara saldırıyorlardı şimdi de. Ah, bir sağlam çıksalar, bir işbaşı alabilseler, hepsini atacaklar, değiştirecekler! Hepsi satılık, hepsi mideci, kuyruk sallayan cinstendi, hepsi cıvık çıkmıştı başlarına getirdiklerinin. Anlamışlardı anlayacaklarını ama, geç! Çok geç…

O, yılgın bakışlarla hak veriyordu arkadaşlarına. Yavaş yavaş kendine gelir, yavaş yavaş başına toplananları tanımaya başlar gibiydi. Yemek zili çalınca birden ürkekleşti gene. Eniştesinin evinden kaçtığı gibi kalkıp gitmek istedi. Arkadaşları bırakmadılar. Bölüşeceklerdi Turan'la yemeklerini…

Yemek gelinceye kadar Hamit ile Güray bütün hastaları dolaştılar. Turan'a yardım için para topladılar. Her hasta gücünün yettiği kadarıyla katıldı toplanan yardıma.

Sanatoryumdan ayrılırken geçirdiği kazadan kurtulmuş gibiydi artık Turan. Sandığı kadar yalnız, kimsesiz değildi dünyada. Bakışlarında yeni yeni kıvılcımlanmaya başlayan bir umut ışığıyla, yarından tezi yok gezici satıcılığa başlayacağını söylüyordu arkadaşlarına…