Jung ve Analitik Kuramı

Jung, önce Freud'la çalışmış, sonra ayrılarak kendi kuramını oluşturmuştur. Kişilik hakkında, günümüz konuşma diline mal olmuş, Adler gibi, birçok kavramı, literatüre kazandırmıştır. Jung'un kişilik hakkında ileri sürdüğü kavramlar şunlardır.

• Benlik

• Bilinç

• Psişe

• Kişisel bilinçdışı

• Ortak bilinçdışı

• Karmaşalar

• Arketipler

Jung, oluşturduğu derinlikler psikolojisinde bilinç, kişisel bilinçdışı ve kollektif bi-linçdışı olmak üzere üç ayrı boyuttan söz ediyordu. Bilinç, özeğinde "Ben (ego)", çevresinde de persona adı verilen ve nesneler dünyasıyla ilişkisini sağlayan işlemler bütünüyle oluşuyordu. Kişisel bilinçdışı pek derinlerde olmayıp geriye itilmiş ya da unutulmuş unsurlardan oluşmuştu. Kollektif bilindışına gelince bu katta, tüm insanlığın ortak malı olan bir kalıt söz konusu oluyordu (Gürün, 1991).

Jung, kişiliğin tümünü "psişe" olarak adlandırmıştır. Psişe, Latince bir sözcüktür ve ruh anlamına gelir. Bilinçli ya da bilinçdışı tüm duygu, düşünce ve davranışlar psişe-yi oluştururlar. Psişe, bir bütündür ve kişi yaşamı boyunca ona yeni boyutlar katmaya ve onun bölünmemesine çalışır. Psişe, birbiriyle etkileşim içinde olan, ancak birbirinden farklı bir biçimde çalışan bilinç, kişisel bilinçdışı ve ortak bilinçdışı adı verilen üç sistemden oluşur. Bilinç, kişinin açık bir şekilde farkında olduğu ve tanıdığı bir zihin bölümüdür. Düşünme, hissetme ve sezgi gibi zihinsel işlevlerin günlük yaşamda sürekli olarak uygulanması ile bilinç gelişir. Jung, bilinçli zihnin örgütlenmesi sonucu oluşan ögeyi "benlik" (ego) olarak tanımlamıştır. Benlik, bilinç düzeyinde algılanan anı, düşünce ve duygulardan oluşur. Benlik bir damıtma aygıtı gibi kendine ulaşan anı, düşünce ve duygulardan bazılarını seçer. Kişi ancak benliğin seçip bilince çıkardıklarından haberdar olur. Kişinin, yaşadığı ancak benlik tarafından seçilmedikleri için bilince çıkarılmayan, anı, düşünce ve duygular varlıklarını yitirmezler. Jung'un "kişisel bilinçdışı" diye adlandırdığı kişilik düzeyinde birikiler. Kişisel bilinçdışımızda depolanan yaşantılar, ya benlik izin verdiği zaman ya da rüyalarda bilinç düzeyine çıkarlar. Jung'un "karmaşa" adını verdiği durumlar, kişisel bilinçdışının içeriğinde bulunan bazı düşünce ve duyguların aralarında gruplaşmaları sonucu oluşan durumlardır. Jung'un "arketipler" olarak adlandırdığı ögeler ortak bilindışının içeriğini oluştururlar. Arketip, ilk örnek (prototip) anlamına gelen bir sözcüktür. Jung, kişiliğin oluşumunda önemli yerleri olan persona, anima ve animus, gölge ve ben arketiplerine kuramında özel bir yer vermiştir. Persona, tiyatro oyuncularının çeşitli rolleri canlandırdıkları maskelere verilen isimdir. Jung'a göre, persona, kişinin kendi olmayan bir karakteri yaşaması anlamına gelir. Diğer bir deyişle, bireylerin toplumun onayını sağlamak amacı ile dış dünyaya karşı takındıkları kimliklerine persona denir. Örneğin, insanların çalışırken kullandıkları persona evdekinden farklıdır. Anima arketipi erkek psişenin kadın yönü, animus arketipi ise kadın psişenin erkek yönüdür. "Gölge", insanın kendi cinsiyetini temsil eden ve kendi cinsinden kişilerle olan ilişkisini etkileyen arketipdir. "Ben" kişiliği örgütleyen ögedir. Ben, ortak bilindışının merkez arketipi-dir. Ben, bilindışında bulunan diğer, arketiplerin bilinç düzeyine çıkmalarını düzenler. Kişi kendini uyum içinde, hissettiği sürece ben görevini iyi yapıyor demektir. Bilindışı dünya, bilinç düzeyine çıkarılabildiği oranda, kişi kendisiyle uzlaşır. Bu olmazsa kendisi ve çevresiyle çatışır (Köknel, Ö. Özuğurlu, K. Aytar Bahadır, G., 1993).

Ekleyen : Aysu AFYONLU