Cahit IRGAT

Zeliha AYDOĞMUŞ

*

İTHAF

Niçin yaşadığını, öldüğünü bilmeyen

Dert çeken dost

Çürüyen dost,

Sizin için söylüyorum

Milyonlarca harp ölüsü adına

İyiliğin, kardeşliğin, ümidin

Aynı hakkın, hürriyetin

İnsanlığın şarkısını.

I

Birdenbire çıldırmaya başladı

Komşunun bahçesinde ağaç

Vapur, meydan, lokomotif.

Fecirle ürperdi şehir

Açtı çocuk gözlerini

Gök mavisi camlardan

Masmavi gökyüzüne

Anasını görmeden

Müşterinin koynunda

Çıktı mektep yoluna

Umumhane kapısından

Ve denize bağlanan sapa yollardan

Koşar adım gidiyor

Fabrikaya, rejiye

Uykuya döşeklerde doymayan

Kara bahtlı çocuklar.

II

Biz insanlar

Bir avucun

Beş parmağı kadar kardeş

Boyun eğmiş, razı olmuş

Gömülmüşüz çamuruna alın terinin

Mayasına hamuruna kara ekmeğin.

Fabrika bacaları çatlayacak hırsından

Sefaletler, felaketler ve kötü niyet

Her gün götürüyor içimizden birini

Şu fabrika, şu vapur, lokomotif düdüğü

Şarkısını tekrarlıyor ezilmişler şehrinin.

IV

Çıldırmak işten değil

Ağzımızdan dilimizi çaldılar

Cebimizden paramızı

Alnımızdan terimizi

Ve renk renk ayırmadan

Gözlerimizi.

VII

Nedir bizim günahımız?

Bu değildi alnımızın yazısı,

Anamızdan doğar doğmaz.

Sonu gelsin bu sabrın

Sabır dedik, kalbimize taş bastık

Kaldırımlar döşedik

Kalbimizin üzerinden geçtiler

Ağalar, efendiler

Kul etti

Köle etti

Bir hırkaya

Bir lokmaya

Anamızı

Babamızı

Ecdadımızı.

XIV

Ve bir nefer çıldırmış

- “Babam” diyor

Şu nar ağacı,

Geçen harpte ölen babam.

Ve bir gazi soruyor :

- Kaç dostumun kanındasın

Nar?

Kan kardeşi bir halin var

Gelincikle

Kızılcıkla

Karpuzla.

İçin seni, dışın bizi yakıyor

Kan ağlıyor içimiz

İçimiz karpuz içi

Gelincik ve kızılcık kokuyor.

Her tanede bir dostumun kanı var,

Ömrümüz gübre olsun

Helal olsun köküne,

Kanımızdan, terimizden şerbet ol

Serinlet yüreğini dünya mahkûmlarının

Her yetime, her yoksula

Sebil ol.

Cahit Irgat bu dizeleri istila altındaki şehirler ve İkinci Dünya Harbi’nin sefaletinden esinlenerek yazmıştır.

21 Mart 1916' da doğmuş, 5 Haziran 1971' de yaşama veda etmiş olan Cahit Irgat şair, sinema ve tiyatro oyuncusudur. 1935 ve 1940 yılları arasında Cahit Saffet imzasıyla hece ölçüsüyle romantik şiirler yazmış, Garip akımına yakın duran 1940 kuşağının toplumcu şairlerindendir. Ayrıca “Geri Dönemezsin” adında bir roman da vardır.

Irgat, Neriman Irgat ile evlenip boşandıktan bir süre sonra Mina Urgan ile evlenerek bir erkek ve bir kız çocuk sahibi olmuştur. Daha sonra Mina Urgan'dan da boşanarak Cahide Sonku ile son evliliğini gerçekleştirmiştir. Birlikte Cahitler Tiyatrosu’nu kurmuş, bir süre sonra da boşanmışlardır.

Ödülleri

1954 – Türk Film Dostları Derneği'nce (Altı ölü Var/ İpsala Cinayeti)

Eserleri

Şiir :

1945 – Bu Şehrin Çocukları

1947 – Rüzgarlarım Konuşuyor

1952 – Ortalık

1969 – Irgatın Türküsü

Roman : 1947 – Geri Dönemezsin İnsan Kafesi (kitaplaşmadı, Milliyet gazetesinde dizi halinde yayımlandı (1971)

Anı : Çok Yaşasın Ölüler (Akşam gazetesinde yayımlandı, temmuz-ağustos 1968)

Filmleri

Yönetmen :

1950 – Bırakılan Çocuk (Sinema Filmi)

Oyuncu :

1970 – Casus Kıran / Yedi Canlı Adam (Sinema Filmi)

1969 – İntikam Yemini (Sinema Filmi)

1969 – Ömercik Babasının Oğlu (Nubar Kamçılı Seslendirmesi) (Sinema Filmi)

1969 – Seninle Ölmek İstiyorum (Rıza) (Sinema Filmi)

1969 – Sabır Taşı (Sinema Filmi)

1969 – Lekeli Melek (Rıza) (Sinema Filmi)

1969 – Fakir Kızı Leyla (Sinema Filmi)

1969 – Boğaziçi Soygunu (Sadık Bey) (Sinema Filmi)

1969 – Anadolu Soygunu (Sinema Filmi)

1969 – Ana Mezarı (Sinema Filmi)

1968 – Şeyh Ahmet (Ebu Suud) (Sinema Filmi)

1968 – İngiliz Kemal (Miralay Hasan Tahsin) (Sinema Filmi)

1968 – İftira (Sinema Filmi)

1968 – Ömrümün Tek Gecesi (Savcı) (Sinema Filmi)

1968 – Yara (Sinema Filmi)

1968 – Urfa İstanbul (2. Hancı) (Sinema Filmi)

1968 – Son Vurgun (Kurşunların Yağmu… (Orhan) (Sinema Filmi)

1968 – Sevemez Kimse Seni (Reşat) (Sinema Filmi)

1968 – Sabahsız Geceler (Macit) (Sinema Filmi)

1968 – Leylaklar Altında (Sinema Filmi)

1968 – Kızıl Maske (Emniyet Amiri) (Sinema Filmi)

1968 – Köroğlu (Hüseyin Baradan Seslendirmesi) (Sinema Filmi)

1968 – Kader (Pir Ömer) (Sinema Filmi)

1968 – Gözyaşlarım (Sinema Filmi)

1968 – Eşkiya Kanı (Hakimo) (Sinema Filmi)

1968 – Erikler Çiçek Açtı (Türk Albay) (Sinema Filmi)

1968 – Dağları Bekleyen Kız (Sinema Filmi)

1968 – Casus Kıran (Dedektif Cahit) (Sinema Filmi)

1968 – Baharda Solan Çiçek (Sinema Filmi)

1968 – Ana Hakkı Ödenmez (Doktor) (Sinema Filmi)

1968 – Alevli Yıllar (Altan) (Sinema Filmi)

1967 – Ölüm Saati (Sinema Filmi)

1967 – Çelik Bilek (Sinema Filmi)

1967 – Soy Ve Öldür (Polis Müdürü) (Sinema Filmi)

1967 – Son Gece (General Mihailescu) (Sinema Filmi)

1967 – Kurbanlık Katil (Şefik) (Sinema Filmi)

1967 – Krallar Ölmez (Mine’nin Babası) (Sinema Filmi)

1967 – Kozanoğlu (Nasuh Paşa) (Sinema Filmi)

1967 – Killing İstanbul’da (Sinema Filmi)

1967 – Killing Uçan Adam’a Karşı (Sinema Filmi)

1967 – Killing Canilere Karşı (Sinema Filmi)

1967 – Kara Duvaklı Gelin (Sinema Filmi)

1967 – Düşman Aşıklar (Dr.Ömer Osman) (Sinema Filmi)

1967 – Caniler Kralı Killing (Sinema Filmi)

1967 – Aslan Yürekli Kabadayı (Yavuz Selekman Seslendirmesi) (Sinema Filmi)

1967 – Acı Günler (Stavro) (Sinema Filmi)

1966 – İntikam Ateşi (Sinema Filmi)

1966 – İhtiras Kurbanları (Sinema Filmi)

1966 – İdam Mahkumu (Seslendirme) (Sinema Filmi)

1966 – Çalıkuşu (Şeyh Yusuf Efendi) (Sinema Filmi)

1966 – Yedi Dağın Aslanı (Tekfur) (Sinema Filmi)

1966 – Sana Layık Değilim (Hasan) (Sinema Filmi)

1966 – Para Kadın Ve Silah (Sinema Filmi)

1966 – Meydan Köpeği (Sinema Filmi)

1966 – Meleklerin İntikamı (Osmanın Arkadaşı) (Sinema Filmi)

1966 – Kıran Kırana (Cahit) (Sinema Filmi)

1966 – Kanlı Mezar (Sinema Filmi)

1966 – Fatih’in Fedaisi (II.Kostantin Dragazes) (Sinema Filmi)

1966 – Fakir Çocuklar (Fuat Selçuk) (Sinema Filmi)

1966 – Erkek Severse (Sinema Filmi)

1966 – Dertli Gönüller (Sinema Filmi)

1966 – Bar Kızı (Galip) (Sinema Filmi)

1966 – At Avrat Silah (Yusuf’un Babası) (Sinema Filmi)

1966 – Altın Küpeler (Hacı Ömer) (Sinema Filmi)

1965 – Şeker Hafiye (Polis Md.) (Sinema Filmi)

1965 – Çapkınlar Kralı (Sinema Filmi)

1965 – Tehlikeli Adam (Felçli adam) (Sinema Filmi)

1965 – Siyah Gözler (Kemal Sarıoğlu) (Sinema Filmi)

1965 – Severek Ölenler / Kartalların … (Sinema Filmi)

1965 – Senede Bir Gün (Reis) (Sinema Filmi)

1965 – Murtaza (Seslendirme) (Sinema Filmi)

1965 – Kasımpaşalı Recep (Kemal) (Sinema Filmi)

1965 – Kasımpaşalı / Korkunç Vurgun (Kemal) (Sinema Filmi)

1965 – Kahreden Darbe (Sinema Filmi)

1965 – Hırsız (Sansar Şadan) (Sinema Filmi)

1965 – Ekmekçi Kadın (Ağır Ceza Üyesi) (Sinema Filmi)

1965 – Dünkü Çocuk (Sinema Filmi)

1965 – Dört Deli Bir Aptal (Sinema Filmi)

1964 – Şeytanın Uşakları (Sinema Filmi)

1964 – Son Tren (Reha Yurdakul Seslendirmesi) (Sinema Filmi)

1964 – Mor Defter (Prof. İsmail Sami Bey) (Sinema Filmi)

1964 – Hizmetçi Dediğin Böyle Olur (Reha Yurdakul Seslendirmesi) (Sinema Filmi)

1964 – Dullar Tercih Edilir (Sinema Filmi)

1963 – Barut Fıçısı (Behzat Balkaya Seslendirmesi) (Sinema Filmi)

1961 – Yasak Aşk (Celal Bey) (Sinema Filmi)

1960 – Sığıntı (Sinema Filmi)

1960 – Gece Kuşu (Niyazi Vanlı Seslendirmesi) (Sinema Filmi)

1960 – Aliii (Hakkı Haktan Seslendirmesi) (Sinema Filmi)

1959 – Kıtipiyoz’a Tuzak / Fosforlu’nun Oyunu (Fehmi) (Sinema Filmi)

1958 – Karasu (Sinema Filmi)

1958 – Ağlarsa Anam Ağlar (Sinema Filmi)

1957 – Kanlı Çevre / Sönen Ocak (Sinema Filmi)

1957 – Kamelyalı Kadın (Sinema Filmi)

1956 – Kara Çalı (Sinema Filmi)

1956 – Günah Bizimdir (Sinema Filmi)

1956 – Büyük Sır (Sinema Filmi)

1955 – Sevdiğim Sendin (Sinema Filmi)

1955 – Safiye Sultan (Sinema Filmi)

1954 – Sahildeki Kadın (Kaptan) (Sinema Filmi)

1953 – Vahşi İntikam (Sinema Filmi)

1953 – Mahallenin Namusu (Yakup) (Sinema Filmi)

1953 – Kezban (Sinema Filmi) 1953

1953 – Drakula İstanbul’da (Turan) (Sinema Filmi)

1953 – Cinci Hoca (Sinema Filmi)

1953 – Aşk Istıraptır (Necdet) (Sinema Filmi)

1953 – Altı Ölü Var / İpsala Cinayeti (Ali Rıza) (Sinema Filmi)

1952 – İmralı’dan Doğan Güneş (Sinema Filmi)

1952 – Yıldırım Beyazıt Ve Timurlenk (Timurlenk) (Sinema Filmi)

1952 – Yavuz Sultan Selim Ağlıyor (Şahin Bey) (Sinema Filmi)

1952 – Sabahsız Geceler (Sinema Filmi)

1952 – Kızıltuğ (Cengiz Han) (Sinema Filmi)

1952 – Kubilay (Sinema Filmi)

1952 – Kan Kardeşler (Sinema Filmi)

1952 – Göçmen Çocuğu (Sinema Filmi)

1952 – Deli (Sinema Filmi)

1952 – Can Yoldaşı (Sinema Filmi)

1951 – İstanbul’un Fethi (İmparator Konstantin) (Sinema Filmi)

1951 – Vatan İçin (Major Sami) (Sinema Filmi)

1951 – Vatan ve Namık Kemal (Gran Dük) (Sinema Filmi)

1951 – Lale Devri (Süleyman Dede) (Sinema Filmi)

1951 – Hayat Acıları / Gülnaz (Sinema Filmi)

1951 – Dudaktan Kalbe (Sinema Filmi)

1951 – Barbaros Hayrettin Paşa (Kont Vespasyo) (Sinema Filmi)

1950 – Üçüncü Selim’ın Gözdesi (III. Selim) (Sinema Filmi)

1950 – Soysuz (Sinema Filmi)

1950 – Parmaksız Salih (Sinema Filmi)

1950 – Onu Affettim (Sinema Filmi)

1950 – Kapanan Gözler (Sinema Filmi)

1950 – Estergon Kalesi (Sinema Filmi)

1950 – Bırakılan Çocuk (Sinema Filmi)

1949 – Fato / Ya İstiklal Ya Ölüm (Sinema Filmi)

1948 – İstiklal Madalyası (Sinema Filmi)

1947 – Seven Ne Yapmaz (Sinema Filmi)

1947 – Kerim’in Çilesi (Sinema Filmi)

1947 – Gençlik Günahı (Sinema Filmi)

1947 – Büyük İtiraf (Sinema Filmi)

1946 – Toros Çocuğu (Sinema Filmi)

1946 – Senede Bir Gün (Sinema Filmi)

1943 – Onüç Kahraman (Sinema Filmi)

1941 – Kahveci Güzeli (Sinema Filmi)

1940 – Şehvet Kurbanı (Sinema Filmi)

1940 – Yılmaz Ali (Sinema Filmi)