İKİ BÜYÜK TÜRK RÖNESANSCISI:

FATİH ve ATATÜRK

/

Hasan GÜLERYÜZ

*

Fatih Sultan Mehmet' e çocukluk yıllarından beri ilgi duydum. Bulabildiğim kitaplarını aldım. Trabzon çalışmamda Fatih üzerine çalışmamı genişlettim, derinleştirdim ve Alman Frank Babinger'in kitabını üç ay konuk ettim.

İbni Sina Hastanesinde göreceğim tamirde, yanıma aldığı üç kitaptan biri Nedim Gürsel' in Boğazkesen kitabıydı. Çekirdek citler gibi okurum dedim...

1. Gürsel'in kitabı roman tekniğiyle yazılmıştı. 500 yıl önceki bir romanı yazmak için ciddi kaynaklar, belgeler, mekan ve ekonomik araştırmalar yapmanız gerekiyor. Elhak bunun önemli bir bölümünü Gürsel yaptı.

2. Gürsel kitabına içindekiler bölümünü koyarken, kaynakça bölümünü, romana kaynakça konmaz kaygısıyla koymadığını düşündüm.

3. İyi bir planlaması bana göre yok. Fatih'i Doğulu bir Sufi olarak ele aldı. Gürsel Galatasaray Lisesi, Paris Sorbonne mezunu ve orada Türk Dili okutmanı olarak görev yapan bir entelektüel, çalışkan ve üretken biri. Ona racon kesmeniz için sizin de o nehirde yüzmeniz gerekir.

4. Romanın başlarında Çandarlı Halil' in başının vurulmasının nedenlerini ele alırken, ciddi bir şekilde devletin el değiştirmesini, sınıfsal katmanları ve saraydaki partileri yeterince ele almadı. Fatihin oğlu Sofi Beyazıt'ın işbirlikçileri tarafından öldürülmesi ve "babam dinsizdi!' demesi ve bütün resimlerini, kitaplığını dağıtması günümüz zevzekliklerine çok benziyor. Sadece bu konu başlı başına bir roman ve araştirma konusu. Fatih oldürülmeseydi Büyük Roma kralı olurdu. Ve Osmanlı ortada kalır mıydı? Trabzon Komnen Devlet'inden üç düşünür ve politik aktör onun danışmanıydı. Onu bu yönde etkiliyorlardı.

5. Gursel' in en sevdiğim yanı, Anadolu Hisarı yakınlarında bir ev kiralaması, mekânı dikkate alarak ve Fatih Kütüphanesi'nde çalışarak Boğazkesen'ı yazması. Eşini Fransa'ya göndererek karanlık, izbe yerler olan Karaköy, Küçük Pazar, Eminönü mahfillerinde sabahlaması oldu. (Üniversite yıllarımda benim de soluklandığım ve Kumkapı esgeçmediğim yerlerdir!) Boğazkesen (A. Hisarı) ister istemez bir sınırlama getiriyor. Bunu anladığı için "Fatih' in Romanı" diye ikinci bir adlandırma yapıyor.

6. Romanda cinselliği kullanıyor. Venedikli kaptanın Trabzonlu bir yosmayla yaşayışını ele alırken, kendi arkadaşı olan mavi gözlü, sarışın solcunun, 12 Eylül'de aranan Deniz'le buluşmasını ve sevişmesini bu bağlamda ele alıyor...

Ve ayrıca Fatih'in yanında taze oğlan bulundurmasını ve buluşma sahnelerini sübyan çocuğa anlattırıyor. Gerçi Osmanlı Padişahlarının bu durumla birlikte, içki, eroin kullanmalar da vardır. Önemsediğim ll. Abdülhamit bizim kör Abdulhamitçileri Taife sürer! Kafeste ölüm ya da İktidarı bekleyen şehzade içeriden yarı deli olarak çıkar. Ya bir dilsizin boynuna ip takması ya da yaşa naralarıyla Payıtahta birileri tarafından çıkarılması. Arkada gizli bir iktidar var. Bugün de öyle değil mi?

7. Gursel, Seyir katibinin günlüğünü okuyup yazarak Istanbul'un fethini anlatıyor. Çok zorlandığını, romana koyduğu dolgu malzemelerden anlıyoruz. Ancak hakkını yemeyelim, dönemin ruhuna okuru sokuyor. Tarih soluyorsunuz.

8. Bana göre roman eksik olarak ele alınıyor. Fatihin ittifakları, bilime, projeye düşkünlüğü es geçiliyor. Yazar bu noktaya kör mü bilinmiyor. Ya da yazma uzar, bu mayınlı alana girmeyeyim diye mi düşündüğünü bilmiyorum. Fatih'in kendini İskender' den üstün gördüğünü Kritovulos anlatıyor.

9. Bu okumam bana bir çalışma, inceleme alanı olarak ya da İKİ BÜYÜK TÜRK RÖNESANSÇISI: FATİH VE ATATÜRK başlığını (amaç, içerik, metodoloji, süreçler ve sonuç kapsamlı) oluşturdu. Gursel'e "Bin Varol" diyorum Yapabilir miyim bilmiyorum! Boyumdan büyük görüyorum

10. Okuyuculara ve çok meraklılara karşılaştırmalı okuma yapmalarını öneriyorum.

Bu bir okurun paylasımıdır. Masada oturamadığım için akllı telefonu kullanarak yazdım... Onuncu maddeye gelenlerden ikişer söz etme ve ekleme ödülü olmalı diyorum...

Kaynak

Nedimi Gürsel, Boğazkesen/ Fatihin Romanı, Can Yayınları, 1998, İstanbul.