EYLÜL FIRTINASI

12 Eylül 1980/ Acının, gözyaşının, işkencenin 42. yaşı

*

Aşağıdaki sayılar birer rakamdan ibaret değildir. Onlar acıyı yaşayan, birçoğu hayatları yok olan insanları temsil etmektedir.

Darbe Türkiye üzerinde tam anlamıyla bir silindir gibi geçti. Resmi kayıtlara yansıyan bir çok insanın işkence gördüğü, kötü muameleye maruz kaldığı. Ancak resmi kayıtlara yansımayan, insanların ruhlarında onarılmaz yaralar açan yaşadıkları acılar. Onlar mı onların ne hesabı tutuldu ne de yazıldı.

Binlerce insan işkence gördü yaralandı idam edildi ve birçok acılar yaşandı.

*

İşte 12 Eylül askeri darbesi ile yaşananlardan bazıları

12 Eylül 1980 tarihinde Genelkurmay Başkanı Kenan Evren’in başkanlığında silahlı kuvvetler yönetime el koydu.

Evren ve kuvvet komutanlarından oluşan Milli Güvenlik Konseyi 1983 genel seçimlerine kadar Türkiye’ye ilişkin tüm kritik kararları aldı.

Türkiye Büyük Millet Meclisi lağvedildi. Süleyman Demirel’in Başbakan olduğu hükümet görevden alındı.

1961 Anayasası uygulamadan kaldırıldı.

Bütün siyasi partiler kapatıldı ve mallarına el konuldu.

Parti liderleri gözetim altında tutuldu, yargılandı.

Türk siyasetinin yeniden tasarlandığı ve yaklaşık dokuz yıl süren askeri düzende, 14 bin kişi yurttaşlıktan çıkarıldı.

İşte 12 Eylül darbesinin kanlı bilançosu 650.000 kişi gözaltına alındı .

Gözaltına alınanlar:

1.683.000 kişi fişlendi

210.000 dava açıldı.

230.000 kişi sıkıyönetim mahkemelerinde yargılandı

71.500 kişi TCK 141-142-163. maddelerinden yargılandı.

9508 kişi hakkında sivil mahkemelerde dava açıldı. (1980-88 yılları )

98.404 kişi hakkında "örgüt üyesi" olma iddiası ile dava açıldı.: 98.404

21. 764 kişi hakkında Örgüt üyesi oldukları iddiası ile mahkumiyet kararı verildi.

29.000 kişi hakkında “Yurda dön" çağrısı yapıldı.

14.000 kişi vatandaşlıktan çıkarıldı.

388.000 kişinin pasaportuna el konuldu.

23.700 dernek hakkında “faaliyetten men” kararı alındı.

644 dernek hakkında soruşturma açıldı.

52.000 kişi hükümlü veya tutuklu sıfatıyla cezaevinde kaldı. (1990'da kalanlar)

229 kişi eceliyle öldü

144 kişinin ölümü kuşkulu bulundu.

14 kişi açlık grevinde öldü.

16 kişi kaçarken vuruldu.

74 kişi Çatışmada öldü

73 kişi hakkında doğal ölüm raporu verildi.

43 kişinin İntihar ettiğine dair tutanak düzenlendi.

2 kişi hakkında ölüm sebebi belirlenemedi.

171 kişi İşkence sonucu öldürüldü.

9.962 işkence soruşturma davası açıldı. (1982-1988 arası)

544 güvenlik görevlisi hakkında İşkence suçundan dolayı dava açıldı.

1.002 güvenlik görevlisi 1981 yılı Nisan-Mayıs aylarında ödüllendirildi.

1402 Sıkıyönetim yasasına göre 18.525 işlem yapıldı.

7.245 memur hakkında işlem yapıldı.

3.854 öğretmen hakkında işlem yapıldı.

988 güvenlik görevlisi hakkında işlem yapıldı.

266 din görevlisi hakkında işlem yapıldı.

120 öğretim görevlisi hakkında işlem yapıldı.

35 mülki amir hakkında işlem yapıldı.

47 hakim savcı hakkında işlem yapıldı.

7.233 kişi çalıştıkları bölge dışına sürgün edildi.

4.891 kişinin görevine son verildi.

Cezaevlerinde tutuklu bulunan gazetecilere toplam 3.315 yıl 3 ay ceza verildi.

300 gün boyunca İstanbul gazeteleri yayın yapmadı.

400 gazeteci hakkında toplam 4.000 yıl hapis cezası talep edildi.

31 gazeteci tutuklandı.

13 gazeteci hakkında gıyabi yakalama kararı çıkarıldı.

3 gazeteci silahlı saldırıda öldürüldü.

1982 yılında 16 günlük gazeteye hakkında 394 dava açıldı.

211 Tazminat davası açıldı.

Açılan tazminat davalarında 12 milyar 848 milyon TL tazminat talep edildi.

39 ton gazete, dergi, kitap yakılarak yok edildi.

40 ton yayın (kitap dergi gazete) imha edilmek üzere el konularak depo edildi.

151 tane Basın özgürlüğünü kısıtlayan yasa çıkarıldı.

927 yayın hakkında yasaklama kararı alındı.

927 film hakkında yasaklama kararı alındı.

7.000 kişi hakkında idam cezası istendi.

517 kişi hakkında ölüm cezasına hükmedildi.

124 kişi hakkında verilen idam cezası Askeri Yargıtay tarafından onaylandı.

259 kişi hakkında idam cezası meclise gönderildi.

50 kişi hakkında verilen idam cezası infaz edildi . infaz edilenlerin 18 kişi sol görüşlü, 8 kişi sağ görüşlü

, 1 kişi yabancı uyruklu ( Ermeni ), 23 kişi adi suçtan dolayı idam edildi.

"ASMAYALIM DA BESLEYELİM Mİ?"

Darbeden sonra ilk idamlar 9 Ekim 1980 tarihinde gerçekleşmiştir. İlk olarak sol görüşlü Necdet Adalı, ardından ülkücü Mustafa Pehlivanoğlu idam edilmiştir. 19 Mart 1980 tarihinde idama mahkûm edilen Erdal Eren, idam kararı Yargıtay tarafından iki kere iptal edilmiş olmasına rağmen, Millî Güvenlik Konseyi tarafından onaylanan kararla 13 Aralık 1980'de Ankara Merkez Ulucanlar Cezaevi'nde idam edilmiştir.

Kenan Evren, 3 Ekim 1984'teki Muş gezisi sırasında yaptığı konuşmada Erdal Eren'in idamına ilişkin: "Şimdi ben, bunu yakaladıktan sonra mahkemeye vereceğim ve ondan sonra da idam etmeyeceğim, ömür boyu ona bakacağım. Bu vatan için kanını akıtan bu Mehmetçiklere silah çeken o haini ben senelerce besleyeceğim. Buna siz razı olur musunuz?" şeklinde konuşmuştur.

12 Eylül askeri darbesi izi yıllarca silinmeyecek şekilde ülkenin üzerinden bir silindir gibi geçmiş

insanların hayatlarında kalıcı hasarlar bırakmıştır. İşkence gören bir çok kişi ve ailesi bu olayın izini ve acısını yıllarca taşımıştır.

12 Eylülü anlatan bir çok roman, makale şiir yazılmış film yapılmıştır. Hangisini dinlerken gözlerimiz buğulanmaz, hangisini izlerken gözlerimizden akan yaşlar genzimizi yakmaz.

Şair Muzaffer Yıldırım “ 12 Eylül Günlüğü“ isimli şiirinde şöyle anlatır yasakları.

ne zaman okuyup öğrenmek için

elimize bir kitap alsak

toplayıp yakarlar kitaplarımızı

OKUMAK yasak

tutsak olmuş bir güvercini

salsak mavi göklere

hapsederler kuşlarımızı

ÖZGÜRLÜK yasak

yürekler sevmek içindir diye

sevmeye kalksak birbirimizi

mühürlerler duygularımızı

SEVMEK yasak

bir başımıza usulcana

bir şey düşünsek geceleri

tekmelerler başımızı,

DÜŞÜNMEK yasak

düşlerimizde kendimizle

gerçekler üstüne konuşsak

dağıtırlar uykularımızı,

DÜŞ KURMAK yasak

avutmak için aç çocuklarımızı

sade su kaynatsak ocaklarda

dökerler sudan aşımızı

TOK OLMAK yasak

velhasılı dostlar

İNSAN OLMAK YASAK !. “

Yine şair Hayrettin Horoz “Eylül “ isimli bestelenen şiirinde darbeyi şöyle anlatır.

beni çoktan aştı bu acı

düştü yüzümden bin kahır

oturup düşünüyorum

darbelerin tozunu

yaşadım diyorum ya ben sana

birikiyor umutlarım

kaldı tortuları

en güzel anıların

eylül geçmiş kapımızdan

süpürmüş kalıntılarını ışıkların

o güneş parlıyor hala

ay yine bizim “ yine yaşanan o karartıcı ve acı günlere rağmen umudunu koruyabilmek.

Çağan Irmak’ın “Çemberimde Gül Oya” dizinde küçük Kara Balık’la konuşmasında şöyle der:

-Sen kitapları seviyor musun?

-Kitapları da çok seviyorum filmleri de çok seviyorum.

-Büyüyünce ne olacaksın bakalım.

-Bilmem

-Okumaya devam et. Belki bir gün sende güzel hikayeler anlatırsın insanlara. Bu günleri anlatırsın

-Ama bu çok zor ya unutursam

-Çocukken yaşadıklarını hiçbir zaman unutmazsın çünkü hafızanın en temiz en güçlü olduğu zamanlardır çocukluk. Büyüyünce bu günleri unutma. Kitapların yakıldığı. İnsanların fikirleriyle suçlandığı günleri unutma. Unutma ki anlatabilesin bunları. Türkiye’yi sevmeyi anlat birilerine.

Birileri bunu hep yanlış anladı çünkü.

-Ya beni de yanlış anlarlarsa? Ya beğenmezlerse?

-Olsun sen gene de bir hikâye anlat. Beğenen inanan birileri mutlaka çıkacaktır elbet. Bu ülkeyi sevmeyi anlatmak belki de en önemli konu bu. Ön yargısız birbirimizi anlamak.

...

Yazımı 12 Eylül’ün 17 yaşında yaşı büyütülerek idam ettiği Erdal Eren ve onun gibi adaletsiz yargılanan bir çok insan adına aşağıdaki şiirim ile bitirmek istiyorum.

Büyümeyen büyüyemeyen çocuklara..

Asmayalım da besleyelim mi? demişti bazıları...

Acının yaşı olur mu anne ?

Ya darağacına fidan asılır mı?

acıları koynunda saklayan darağacı

Utanıp yaşından ağlamaz mı?

Oysa bir zamanlar o da fidandı

bunu hatırlamaz mı?

Kalemi kim kırdı anne ?

Oysa kırılan kalbimdi

Kimse farkına varmadı

Ben daha çocuktum

Bir gece büyüdüm ya

İnanma sen anne

Kim bilebilir senden daha iyi

Üzülme

Onlara inat büyümeyeceğim

Hep masum

Hep çocuk kalacağım

Darbelere karşı olmak insan olmanın sorumluluğudur.

Güzel günlere umutla.

Semihat Karadağlı

*

Kaynak.

1)- Verilere ait bilgiler TBMM kasım 2012 tarihinde açılan meclis araştırma komisyon raporundan alınmıştır.

https://www.tbmm.gov.tr/sirasayi/dnem24/yil01/ss376_Cilt1.pdf

https://www.tbmm.gov.tr/sirasayi/donem24/yil01/ss376_Cilt2.pdf kayıtlarından alınmıştır.

2)- Çemberimde Gül Oya/Kanal D Dizi/Çağan Irmak

3)-Muzaffer Yıldırım / http://siirzamani.org/oku/26439/yasaklar_geciti_12_eylul_gunlugu_

4)- Hayrettin Horoz/ https://www.antoloji.com/eylul-6-siiri/

Postal çizim: Mehmet Selcuk

Çizim 2: Bayramoğlu