DİL VE SÖZCÜKLERİN DÜNYASI

Hasan GÜLERYÜZ

*

Bir adam vardı. Suyu arıyordu. Toprağı üç kulaç, beş kulaç, kazdı. Suyu bulamadı. On kulaç, on beş kulaç kazdı. Gene suyu bulamadı. Sonra yerin derinliklerinde kara kaya tabakalarına rastladı. Çıkmaza düştü, gücü sona erdi ve suyu bulmaktan ümidini kesti. Fakat bir ses ona: “Daha derinlere in, daha derinlere! Dedi. O bu sözü tuttu ve daha derinlere indi ve suyu buldu.” Rama Krişna

Adam üşenmedi, derinlere indi, suyu buldu.

Ancak bu yetmiyordu. Suyu yeryüzüne, toprak katına çıkartmalıydı. Onun da yolunu buldu, suyu derin kuyudan çıkrıkla kova kova çıkardı. Bahçedeki çiçekleri, bitkileri, meyveleri, bostanları, üzümü suladı. Bahçe bütün renklerin, bütün kokuların yeri oldu. Arılar gökten indi, dal dal bahçenin, elmanın çiçeklerine kondu kondu. Bal özü topladı, bal yaptı. Sulanan elmaların alı al, moru mor, sarısı sarı oldu.

Bilgi de su gibi derinlerdedir. Bilgi çözümlenir, bileşenlerine (analiz) ulaşılır. Farklı, ilişkisiz gibi görünen bilgiler bireşime (senteze) tabi tutularak, yeni bir ışık elde edilir. O ışıkla aydınlanmamış karanlıklar aydınlanır, yeni yollar açılır, dağlar aşılır ve yeni zirvelere ulaşılır. Zirveler aşıldıkça yeni yeni zirveler, ta bulutlara, gezegenlere, yetmez ışık olunur ve yıldızlara merdiven kurulur.

Yaşadı, düştü kalktı ve yaşadıklarını yazdı Şevket Süreyya Aydemir: Suyu Arayan Adam. Aldığım kitabı kırk yıl sonra okudum: Evet onun suyu arayış öyküsü bizim de öykümüzdü! Biz de suyu arayan adamlardık! Suyu aramak, biyoloji, kimya, fizik, matematik, ekonomi politiği, resim, heykel ve müzikti. Ve ayrıca evreni keşfetmekti… Aydemir’i saygıyla anıyorum.

Dil, diller ve dilim Türkçe hep ilgimi çekti. Dil, sizin kim, nereli olduğunuzun ve derinliğinizin göstergesidir. Oturdum, Türkçenin Sesleri ve Resimleri çalışması yaptım. Henüz gün ışığına çıkmamıştır. Dil, sesle üretilir. Sesin, rengi, dinginliği, sinikliği, titrekliği, kararlılığı duygu, bilgi ve eylem dünyanızın göstergesidir. Ne diyeceğiniz, nasıl, niçin ne kadar diyeceğiniz beyninizin işleyişinin bildirir.

Baharda kovandan uçan arılar gibi, Karanfil Sokaktaki Dost Kitap bahçesine girdim. Gezdim, elledim, kokladım, ara ön, arka, içerik okuması yaptım… Alma sırasına koyduğum ve alma kararı verdiklerim var…

 Aldığım kitaplardan bazı kareler:

 Karatay, “İki dilin akraba olması tüm sözcüklerin aynı ve benzer olacağı anlamına gelmez. Aynı dilin lehçelerinde dahi aynı kavramlar farklı şekilde adlanabilir. Dilde anlamları incelemeye, anlambilim (semantik) diyoruz. ”(Karatay, 2020:9). Bazı diller başka dilleri yutmaktadır. Bu yutuşun arkasında etkili olan yutan dilin yönetsel, ekonomi ve kültürel yoğunluğudur.

 Chomsky, “Her içsel dil, teknik anlamda dil yetisinin özel bir durumudur. Düşüncemizi ifade etmek ve karşılaştığımız sonsuz sonsuz sayıdaki açık ifadeleri anlamlandırmak için kullandığımız zihinsel araçların kurulmasını sağlayan bir donanıma sahiptir. Bu zihinsel araçlardan her biri ses ve anlam özel olarak yapılandırılmış bir şekilde bağdaşmaktadır.” (Chomsky, 2010: 69).

 Swaan’ın Sözcüklerin Dünyasında “ İnsan türü, farklı dilleri konuşan ve özelliklerin hiç birini anlayamayan beş bini aşkın dil grubuna bölünmüştü. İnsanlık bu dil çeşitliğiyle birlikte büyük bir dil karmaşasını da yaşamına sokmuştur. Birden fazla dil bilinler, farklı dil gruplarıyla bağlantının kurulmasını sağlamıştır. ” (Swaan, 2018:17).

Aynı dili konuşan halkın kendi arasında da dilin sosyoloji ve ekonomik yapıda doğan farklılıkları vardır. Bu durum dilin alt sistemlerine de yansır. “Resmi dilin eğitimsizler dışlanarak seçkinlerce tekelleştirilmesine ve dilin toplumsal basamakların tırmanılmasındaki kullanılmasına bakar.” (Swaan, 2018:18).

Alt grup dilleri bu tekelleşmeden dolayı başka dil gruplarına doğru bir kaymaya neden olmaktadır. Bu konuda, Kafkasya, Anadolu diller laboratuvarıdır, fakat bu alan incelenmemiş bakir bir alandır. Karakeçili boyu, batıda Türkçe konuşurken, Urfa’da, Diyarbakır ve Antep’te Kürtçe konuşmaktadır.

“Aynı dilin kavramlarına farklı anlamlar yükleyenler birbiriyle anlaşamazlar! “Resmi dilin eğitimsizler dışlanarak seçkinlerce tekelleşmesi…” bir bölünme, tıkanmadır derken, bir el omzuma dokundu: Taki Yılmaz! Sinop Eğitim Fakültesi’nden: Adam adamı “Mekke’de, Tekkede, Dakkada ve Burada bulur!” Evet, öyledir, diyerek gülüştük, kucaklaştık! Taki, Propaganda üzerinde çalışıyorum, dedi. Kelebeklerin kanat çırpışlarının rüzgarı yelkenlerimizi okyanuslarda yüzdürecek, diye ekledi.

Aldığım Kitaplar:

1. Sözcüklerin Dünyası, Abram da Swaan, Dost Yayınları, 2018, Ankara.

2. Ural Altay Kuramı, Osman Karatay, Selenge Yayınları, 2020, İstanbul..

3. Zihin, Dil Toplum, John R. Seare, Litera Yayıncılık, 2006, İstanbul.

4. Bilinç ve Dil, John R. Seare, Litera Yayıncılık, 2005, İstanbul.

5. Doğa ve Dil Üstüne, Noam Chomsky, Sözcükler Yayınları, 2010, İstanbul.

 Alamadıklarım!

1. Maxime Rovere, Spinoza Var Olmak İçin Yöntemler, Dost Yayınları, Ankara,

2. Okan Yeşilot, Türk Tarihinin Dağları, Gölleri ve Nehirleri, İstanbul,

3. Erdoğan Aydın, Yanlış İliklenen Düğme, Strc Yayınları, İstanbul.

Tüm ifadeler:

15Müslim Güler, Dilek Yabar Tarhan ve 13 diğer kişi