110 Yaşında Bir Ulu Çınar

“Son Sümer Kraliçesi” Sümerolog Muazzez İlmiye Çığ yaşama veda etti...

/

Nurten B. AKSOY

*

Tam 110 yaşında olmasına karşın yazdığı kitaplar ve söyleşileriyle kimileri tarafından eleştiri oklarının hedefi olsa da çevresindekilere hep bir şeyler öğretmeye, onları aydınlatmaya, bir mum yakmaya çalışan; Türkiye’nin Sümer dili, yazını ve yapıtlarıyla uğraşan, bu alanda araştırmalar yapan ve yaşayan en ünlü bilim kadını olan Muazzez İlmiye Çığ; 20 Haziran 1914’te Bursa’da doğar. Ailesi köken olarak Kırımlı göçmenlerden olup babası Kırım’dan Amasya-Merzifon’a, annesi ise Kırım’dan Bursa’ya göçmüştür. Bir müddet İzmir’de yaşayan aile, 15 Mayıs 1919 tarihinde gerçekleşen İzmir’in işgalinin ardından daha güvenli bir yer olan Çorum’a yerleşir. İlkokula Çorum’da başlayan Muazzez, ailesi Bursa’ya taşınınca Bursa’da özel bir okul olan Bizim Mektep’te Fransızca ve keman dersleri alır. 1926’da sınavla Bursa Kız Muallim Mektebi’ne (Bursa Kız Öğretmen Okulu) girer. 1931 yılında mezun olunca babasının da öğretmenlik yapmakta olduğu Eskişehir’e tayin olur. Eskişehir’de öğretmenlik mesleğini dört buçuk yıl yapar.

1936 tarihinde Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi Hititoloji bölümüne kaydolur. Nazi Almanya’sından kaçarak Türkiye’ye sığınmış olan ve Ankara Üniversitesi’nde dersler veren Prof. Dr. Hans Gustav Guterbock’tan Hitit Dili ve Kültürü derslerini, Prof. Dr. Benno Landsberger’den de Sümer ve Akad Dilleri ve Mezopotamya Kültürü derslerini alır. 1940 yılında Ankara Üniversitesinden mezun olduktan sonra İstanbul Eski Şark Eserleri Müzesi Çivi Yazılı Belgeler Arşivine uzman olarak atanır. Aynı yıl Kemal Çığ ile evlenir. Müzede çalıştığı 31 yıl boyunca meslektaşı Hatice Kızılyay ve Dr. F.R. Kraus ile birlikte müzenin deposunda bulunan Sümer, Akad ve Hitit dillerinde yazılmış on binlerce tableti temizleyip, sınıflandırıp numaralandırır. Yetmiş dört bin tabletten oluşan çivi yazılı belgeler arşivini oluşturur, üç bin tabletin kopyasını yapıp katalog halinde yayımlar.

1957’de Münih’teki Oryantalistler Kongresi’ne katılır. 1960’ta Heidelberg Üniversitesi’nde altı aylık bir çalışma yapar. 1965’te Roma’da sergilenen Hitit sergisini bu şehirden alarak Londra’ya götürür. 1972’de emekliye ayrılır. Emeklilikten sonra bir süre yurtdışında yaşayan Muazzez İlmiye Çığ, 1988’de Philadelphia’daki Asuroloji kongresine katılır. Prof. Kramer’in History Begins at Sumer adlı kitabını Türkçeye çevirir ve kitap 1990’da “Tarih Sümerlerle Başlar” adıyla Türk Tarih Kurumu tarafından yayımlanır. Kitabın çok ilgi görmesi üzerine 1993’te çocuklara yönelik 'Zaman Tüneliyle Sümerlere Yolculuk' da dahil Sümer ve Hitit kültürlerini tanıtan 13 kitap yazar. Pek çok yerde Profesör olarak nitelenen Muazzez İlmiye Çığ’a, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesinin teklifi uyarınca üniversite senatosu tarafından 4 Mayıs 2000 tarihinde Fahri Doktora unvanı verilir. Sümer ve Hitit kültürlerinin en önemli araştırmacılarından olan Muazzez İlmiye Çığ, on üç kitap ve birçok bilimsel makale yazmış ve birçok ödül almıştır. Sümerolog Muazzez İlmiye Çığ, “Yapılan son çalışmalar Sümerlerle Türklerin ilişkisini kesin olarak ortaya koymuştur. Sümerler, Mezopotamya’ya Orta Asya’dan göç ederlerken kültürlerini birlikte taşımışlardır. O nedenle, ‘Tarih Sümerlerle değil, tarih Türklerle başlar’ dememiz gerekir” der söyleşilerinde.

"Sümerlerde Mabet Fahişeliği ve Vatandaşlık Tepkilerim” isimli kitaplarında kadınlarda başörtüsünün köklerinin Akadlara dayandığını yazan ve kamuoyunda yankı uyandıran Muazzez İlmiye Çığ, 2007 yılında, “Vatandaşlık Tepkilerim” adlı kitabıyla “Halkı kin ve düşmanlığa tahrik etmek” suçuyla yargılanır ve ilk celsede beraat eder. Bu güne kadar Sümerler konusunda yazdığı kitaplarla yalnızca Türkiye’de değil, bütün dünyada tanınan ve saygı duyulan Muazzez İlmiye Çığ, dünyaca tanınan ve bu konudaki otoritesine saygı duyulan üç ünlü Sümerologdan biridir ve yazdığı tüm kitaplarda Sümerleri çeşitli yönleriyle anlatmıştır.

Bugün 110 yaşında hayata veda eden hocamızı saygıyla anıyoruz...